Photo Laila Pozzo
Η πληροφορική επανάσταση απαιτεί την επεξεργασία νέων στόχων και νέων πολιτικών πρακτικών. Αυτό ισχύει, είναι αλήθεια, βραχυπρόθεσμα: νέα εκπαιδευτική πολιτική, νέο Δίκαιο για τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, νέες μορφές προπαγάνδας ή ακτιβισμού. Ο αναστοχασμός θα πρέπει επίσης να λάβει υπόψη τη μακροπρόθεσμη προοπτική. Ενώ μια ρεαλιστική πολιτική σκέψη παίρνει υπόψη μόνο τις δυνητικότητες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας δράσης, εκείνες για τις οποίες μπορεί κανείς να φανταστεί πώς να δράσει επί του παρόντος για να τις πραγματοποιήσει, ο ουτοπικός αναστοχασμός ενδιαφέρεται για τις επιθυμητές δυνητικότητες, χωρίς να θέτει ως προτεραιότητα την επίτευξή τους. Και οι δύο τύποι πολιτικού αναστοχασμού μού φαίνονται ευκταίοι. Για τον ρεαλιστικό αναστοχασμό είναι αυτονόητο ότι δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσω. Θα ήθελα λοιπόν να συνηγορήσω εδώ υπέρ ενός νέου ουτοπιστικού αναστοχασμού.
Σπεύδω να πω ότι δεν έχω να προτείνω μια νέα ουτοπία. Ο σκοπός μου είναι μάλλον να αναδείξω ορισμένα δεδομένα και να προτείνω κάποιες καίριες ιδέες για έναν νέο ουτοπισμό. Τα δεδομένα αυτά είναι γνωστά –τουλάχιστον από όσους ενδιαφέρονται για τις τρέχουσες τεχνολογικές αλλαγές–, και αυτές οι ιδέες είναι εν μέρει κοινοί τόποι. Όμως, ένα σύνολο καλά επιλεγμένων αποδεικτικών στοιχείων μπορεί να υποδηλώνει συνεπαγωγές που δεν είναι καθόλου προφανείς.
Ο Μαρξ και ο Ένγκελς αντιπαρέθεταν τον δικό τους «επιστημονικό σοσιαλισμό» στον «ουτοπικό σοσιαλισμό» του Όουεν, του Φουριέ, του Σαιν Σιμόν και του Προυντόν. Ο επιστημονικός σοσιαλισμός δεν αρκούνταν να επικαλείται και να προαναγγέλλει έναν κόσμο δικαιοσύνης, αλλά αποδείκνυε ότι η πάλη των τάξεων θα οδηγούσε στην επαναστατική νίκη του προλεταριάτου, στην κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και στον μαρασμό του κράτους. Σήμερα, αυτή η πίστη στην επιστήμη, ο ρόλος του σωτήρα που έχει ανατεθεί στο προλεταριάτο, οι προετοιμασίες για τη Μεγάλη Βραδιά, μολονότι παρωχημένες ως ιδέες, θα ξυπνούσαν αισθήματα νοσταλγικού θαυμασμού, αν δεν είχαν συμβάλει στην επιβολή μιας νέας τυραννίας. Aυτό που μένει είναι το κίνητρο της επαναστατικής στράτευσης, είτε αυτή υπήρξε «ουτοπική» είτε «επιστημονική» –και είναι σαφές σήμερα ότι ο «επιστημονικός σοσιαλισμός» υπήρξε επίσης μη ρεαλιστικός–, ήταν η εξέγερση απέναντι στη δυστυχία, την αδικία και την καταπίεση, θύμα των οποίων είναι ένα μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας. Επομένως, από αυτή την άποψη, έχει κανείς σήμερα εξίσου πολλούς λόγους –λόγους εν μέρει παλιούς, εν μέρει νέους –για να εξεγείρεται.
