Wednesday, 6 June 2007

Hellenism and Central Asia: Before and after Alexander:


Text by Dimitris Cosmidis and Nikos Lyberis

If the relation between Greeks and Persians is not a story 
of love and hate (another aspect of love), it is at least a very interesting story. The Persian military campaigns to Asia Minor and Greece, each one with the participation of hundreds of thousands of warriors led by the richest kings of the time, such as Xerxes and Darius, could not possibly aim at the Greeks' "riches".

Fascination with the Aegean civilization seems a more likely motive from the point of view
of Persia, the other great civilization of the time, which together with the Egyptians and the Greeks comprised the "civilized" world of the time, in other words, of the Mediterranean
(not including distant China). Let's not forget that in Alexander's times Persia started in Syria and reached the Tian Shan Mountains, including modern Afghanistan and a part of Pakistan.

Having united the Greeks under common rule for the first time in history, Alexander undertakes an expedition against Persia, which will lead him to the Hindus River. Along with 30-40 thousand soldiers, he headed towards unknown lands, which had exported to Greece a few exotic merchandises and peculiar stories, nourishing the legend of East which still haunts the whole western world.

From the Mediterranean to China and Mongolia, Alexander's legend lives on. The fact that he respected the conquered peoples' beliefs and religion must have contributed to the popularity of Alexander. The Persian scholar Firdoushi (10th century A.D.) in the Book of the Kings (Sahname) narrates Alexander's deeds, while another Persian, Nizami (13th century A.D.), dedicates an entire book to him (Sikadarname). Of course these and more legends about Alexander have very little to do with historical truth. Each people adapted Alexander's legend to its own history, in order to be finally able to appropriate the hero himself.

But what was Alexander's vision in this expedition? Was it a simple military venture? Inspired by the Iliad, he mainly wanted to see the distant and legendary East, to get acquainted with new civilizations, crushing boundaries under his horse's hooves. He certainly was not the first Greek to follow the Silk Road. It seems that in the caravans between China and Persia, there were also merchants from the Aegean shores. However, there is no doubt that Alexander was the one who opened new roads for culture. The features of early Indian statues of the Buddha remind us of those of Apollo, because it was not until after Alexander reached India that local artists start representing the Buddha in sculpture. Through Buddhism, this sculptural style will reach China. That is the reason why in 1905 A. Stein discovered in the buried city of the Taklaman desert (in Xin Kiang or Chinese Turkestan) Greek 2nd century B.C. coins together with Chinese manuscripts.

Invincible warrior, excellent strategist, but at the same time magnanimous towards the defeated, Alexander was among the greatest conquerors of history. He wrote the legend with his sword, bringing Ionian art with him to Pamir andthe Hindus River. Alexander's legend was
incorporated not only in the Egyptian, Syrian and medieval European mythologies, but also in the Koran (Surat 18), where he is mentioned as Alexander the Bicornuate (Iskender Dul el Karnein), because of some representations depicting him with ram horns, such as those of Ammon, whom the Egyptians thought to be his father;but also because King Lysimachus of Thrace cut coins representing Alexander with horns. A protector of culture, he built cities and fortresses along the boundaries of the "civilized world", to protect it from the fearful riders of the steppe, Turkic -Mongolian nomads, who often plundered the borderlands of northern Persia. He is also alleged to have built a wall, the legendary "Gog and Magog" in order to keep away the nomads of the North, according to the mythology of the East. This wall is known as "Alexander's Wall" and its location is still contested. It is believed that this wall was found to the west of the Caspian, where Caucasus leaves a narrow pass near the Caspian, in the Derbend region.

However, to the southeast of the Caspian, among the western edges of Kopet-Dag Mountain, in Persia, at a short distance from the frontier with Turkmenistan (in the Asterabad region) there are the remains of an ancient wall, called "Alexander's Wall". It is also knownthat the nomads of the North, Turkic-Mongolian raiding tribes and others such as the Sakes and the Massagetes (the latter are the ones who, according to Herodotus, killed Kyros on the banks of Oxus around 528 B.C.), usually passed between Caspia and the Kopet Dag Range, the natural borderline separating the Karakum (Black Sand) desert in Central Asia -where nomadic tribes of the Turkic shepherds lived- from the farmlands of Persia. Moreover, it is known that Alexander never visited the Caucasus, that's why the second location seems more probable to us. The only thing we know for sure is that the wall that Alexander allegedly built is easily distinguished from older walls, which were built in a straight line. At the foot of Kopet-Dag, 18 kilometers west of Ashkhabad (the capital of Turkmenistan), there is Nyssa, a fortified city overseeing Karakum desert, lined with altars and shrines, where Hellenistic statuettes and vessels were found. West of Nyssa, there is Iskender Village, one of the locales where renowned Turkmen horses are raised. In Turkmenistan, Uzbekistan and Kazakhstan, it is often said that the horses of Central Asia are descended from Bucephalas.

To the east, Alexander reached contemporary Khujand (in Tajikistan) on the banks of Jaxartes (today's Syr Darya near the site of ancient Alexandria Eschate, in Sogdiana, at the entrance of Fergana Valley, surrounded by the mountain ranges of southern Tian Shan. In southern Asia, Alexander founded two more cities bearing his name: Alexandria Oxiana and Alexandria Margiana. The former corresponds to the modern city Termez, situated on the northern bank of Oxus (today's Amu Darya), on the border with Afghanistan. This location is strategic, as it is on the pass between Sogdiana to the North and Bactria to the South. Alexandria Margiana corresponds to modern Merv of Eastern Turkmenistan. It is the largest oasis of Karakum. In Samarqand, there are remains of the walls of ancient Maracanda, built by Alexander and burnt down by Genghis Khan. In Central Asia, four provinces of the Persian era remained in existence after Alexander's death: Margiana, Sogdiana, Bactria and Parthia.

These regions' rulers were in constant war with the nomads and the Parthians, but most of all, against each other. That's why their rule lasted only a few decades before its definitive end in the 1st century B.C. Since then, many tribes have crossed that area:the Scythian tribe Kushan, Ephtalites Huns, Turks, Mongolians, etc. However, the name of Alexander the Great is always alive, while there are populations, mainly on the edge of Pamir, as for example the Kafir Kalash (Chitral, Hindu-Kush) and the inhabitants of Badakhshan (in eastern Tajikistan and in Afghanistan) who earnestly argue that they are descended from Alexander's armies. Even today, the chiefs of the tribes in mountainous Afghanistan and northwest India boast of being descendants of Alexander. This tradition is also mentioned by Marco Polo who traveled in Central Asia in the 13th century, when he refers to the Badakhshan emirs. Geographer Sir Henry Yule repeats it referring to chiefs of the tribes in many areas of the northeastern boundaries of India, such as Karategin, Darwaz, Rossan, Signan, Wahan, Chitral, Gilgit, Swat and Hapolor.

Victor Sarianidi
During the last 25 years the Greek-Russian archeologist Viktor Sarianidi, a legendary figure of Moscow's Institute of Archaeology, has pursued excavations in several archeological sites in Bactria (northern Afghanistan) and the Margiana Karakum desert (eastern Turkmenistan) uncovering unique monumental palaces and temples that demonstrate undisputable parallels with the monumental architecture of Asia Minor and the Aegean region. In Bactria, Tillya Tepe (the Golden Hill) covered a wonderful building dating to the beginning of the first millennium, which was still standing until almost 500 A.D. It was later ruined and covered by the tomb built above it to accommodate, after death, some leaders of the first Kushan nomads, who had smashed the Greek-Bactrian kingdom. The six tombs excavated by Soviet scientists under Viktor Sarianidi date from the end of the 1st century B.C. to the end of the 1st century A.D.

By that time the Hellenistic state of Bactria was already dissolved, but the powerful state of the Kushan, which would give birth to the famous Greek-Buddhist art of Gandhara, hadn't been created yet. However, the abundance of artifacts is unbelievable; 20.000 golden and the few silver, ivory and copper jewels are evidence of social class of the dead persons, but also of the wealth of those new inhabitants of Bactria. These funeral gifts reveal cultural influences from diverse regions (Greece, Persia, India, Siberia, Egypt and China) were found gathered in one place. The works of art brought to light proved that the Kushan nomads, who tore up the Hellenic-Bactrian Kingdom and replaced it with the Great Kushan Empire, were seduced by its culture and imitated the Greek civilization of Hellenistic times.

Unfortunately this treasure, kept in the Archeological Museum of Kabul, was despoiled after rockets slammed into the Museum's in May 1993, during the Civil War that followed the withdrawal of the Soviet army from Afghanistan. Before long, the artifacts started appearing in antiquity auction houses, and many of them ended in private collections. From the treasure of Kabul, only the photos and plans secured by Soviet archaeologists from Sarianidi's group are left.

Author of 15 books and hundreds of articles in respected magazines, among them National Geographic Magazine, an archaeologist who's discoveries are referred to as "... the marvels uncovered in Afghanistan easily match the Tut treasure" (New York Times),
Victor Sarianidi is unfortunately very little known in the scientific milieu of Athens. Most of the archeologists we contacted when we try to locate him urged us to look for him in Moscow. A friend working in the Greek Embassy of Moscow produced his daughter phone number there and we finally found him in his sister's modest apartment in Athens.

Victor Sarianidi was born in 1929 in Tashkend. His father Yiangos was born in a village of Argyroupoli (Gumushane), near Trapezus (Trebzon) on the southern Black Sea coast, from where he immigrated to Batum and then to Sohumi, seeking a better fortune along with thousands of inhabitants from Pontus who immigrated en masse to Caucasus and Russia, starting in the last decades of the 19th and until the early 20th century. Later the father Sarianidi moved to Crimea, where he was married to a Greek woman, daughter of merchants from Yalta. In 1928 he settled in Tashkend. Sarianidi hasn't been taught the Greek language, because in 1938, Stalin closed the Greek schools. A year earlier, his father, who had a Greek passport, was among the first people who went to jail, because of the Stalin's clearing out that targeted to the Pontus Hellenism of the Soviet Union, under pretext that he was fighting for its break-up and for the creation of an Autonomous Greek Republic.

In our meetings, at his sister's house and at the library of the American Archeological School in Athens, we communicated with Sarianidi in the idiom of Pontus and in English, when he wanted to use a specialized scientific terminology. In the magazine's offices, he talked to us in Russian, with the help of his sister Ina, who is a translator.

Sarianidi considers himself a prehistoric archeologist par excellence, despite the fact that he became famous through his findings in Bactria that belong to the Hellenistic period. His passion is the desert of Karakum in Turkmenistan, where he's been digging for 50 years.
Every year, he spends four months in the desert- two in spring and two in autumn- where he continues his excavations at the site of Gonur; there, he brought to light a palace, a necropolis and a temple dating from the end of the third millennium and belonging to the civilization of Margiana.

But what's the relation of all that with the presence and the cultural influence of the Greeks in Central Asia, which is generally considered a result of the campaigns of Alexander the Great and of the great Hellenic-Asiatic cultural structure realized during the Hellenistic period?
Sarianidi is positive. In Central Asia, Alexander the Great didn't conquer uncivilized people, but permanent agricultural civilizations with remarkable irrigation technology and cultural tradition, which already was in contact since the prehistoric times with the Achaean and Cretan-Mycenaean ones.

In the Karakum desert, Sarianidi's latest excavation of the largest necropolis in the Near East, yielded rich funereal artifacts (Gonur site). Some of these represent unique and unprecedented examples of applied and decorative arts in the 3rd to 2nd millennium B.C., which according to Sarianidi "can easily compete with the most famous artifacts of ancient art in the advanced centres of the world".

And Sarianidi continues: "There is evidence that makes us believe that all these novelties were brought by tribes which came from Asia Minor and the Aegean region. Twenty five years ago nobody would have thought that more than 1500 years before the legendary campaign of Alexander the Great to Bactria (contemporary Northern Afghanistan) and Margiana (present eastern Turkmenistan), a highly developed civilization of the ancient Oriental type was flourishing in these Asian Areas. At the end of the 3rd millennium B.C. these tribes have occupied the fertile Centaral Asian oasis and reached the Indian subcontinent. The excavated material supports the assumption that these newcomer tribes were the mysterious Indo-Iranians, in other words Aryans, whose origin intrigues world scientists and represents a subject for deep and diverse investigations".

As Giorgos Hourmouziadis, Professor of Prehistoric Archeology in the University of Thessalonici, wrote in Kathimerini Daily, Sarianidi's archaeological research in Central Asia "reveals in an uncontestable way our historical right to talk about the Greek civilization's universality. Describing Alexander simply as a military genius or a lever of civilisation, however vague" is wrong. To understand the meaning of Alexander's presence in history, we have to go back to the roots of Hellenism, to prehistory, to "the first reasons of the big "move" to the East, in other words, to recognize the genius created from the Helladic mud of poverty and splendor, showing from time to time the itinerary of the West to the East".

Sources and Bibliography
Interviews with Victor Sarianidi and personal communications to Dimitris Cosmidis, Athens 1999-2001.
Barbara Bell, "The Dark Ages in Ancient History", American Journal of Archaeology, Vol. 75, 1971, pages 1-26.
G. Hourmouziadis "The Great Move to the East" [I megali kinisi anatolika], Kathimerini Daily, 18.9. 1994.
J.P.Mallory and D.Q. Adams (eds), Encyclopedia of Indo-European Culture, London and Chicago, 1997. [Entry: BMAC (Bactrian-Margiana Archaeological Complex) pages 72-74]
V. I. Sarianidi, “The Golden Hoard of Bactria”, National Geographic Magazine, March 1990.
V. Sarianidi, Royal Tombs in Bactria, [Vassilikoi Tafoi stin Vaktriani], Kyriakidis Editions, Thessaloniki, 1995.
V. Sarianidi, Margiana and Protozoroastrism, Kapon Editions, Athens 1998.
Viktor Sarianidi, Margus. Turkmenistan. Ancient Oriental Kingdom in the Old Delta of the Murghab river, (trilingual edition in turkmen, russian, english), Türkmendöwlethabarlary, Asgabat 2002.
W.W. Tarn, The Greeks in Bactria and India, Cambridge University Press, 1951 [reprinted 1966].
The New York Times, 13.4.1979
Travels Of Marco Polo, Volume 2: The Complete Yule-Cordier Edition, Dover Pubns, 1993.

© 2004 Dimitris Cosmidis and Nikos Lyberis


Ex chief editor of the National Geographic Magazine (Greek edition), Dimitris Cosmidis is an historian and social anthropologist.

Nikos Lyberis is Maitre des Conferences in the Paris VI University as well as researcher at the CNRS, specialized in plate tectonics. Since 1994 he has beenworking in Central Asia (Turkmenistan, Uzbekistan and Kazakhstan), where he has led many geological expeditions.












Δημήτρης Κοσμίδης
Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στην Πάντειο Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών στην Αθήνα. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην ιστορία (DEA υπό τη διεύθυνση του Σπύρου Ασδραχά και της Hélène Ahrweiler, Paris I-Sorbonne) και την κοινωνική ανθρωπολογία στη Γαλλία και την Ελλάδα (Laboratoire d’anthropologieet de sociologie comparée, Paris X-Nanterre με τον Altan Gökalp, École des Hautes Études en Sciences Sociales (EHESS) με τον Dan Sperber, μεταπτυχιακός υπότροφος στο Tμήμα Kοινωνικής Aνθρωπολογίας του Πανεπιστήμιο του Aιγαίου, Mυτιλήνη). Εργάσθηκε ως ερευνητής στο Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας (1987-1989). Έχει πραγματοποιήσει επιτόπιες ιστορικές, ανθρωπολογικές και εθνομουσικολογικές έρευνες σε Τουρκία (Moσχονήσια, Aϊβαλί, κοιλάδα του Μαίανδρου), Κρήτη (Ψηλορείτης), Βορειοανατολικό Αιγαίο (Mυτιλήνη, Άγιος Ευστράτιος) και Γαλλία (Mασσαλία, Παρίσι). Διετέλεσε αρχισυντάκτης του περιοδικού National Geographic (1998-2001) και υπεύθυνος εκδόσεων του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (2001-2003). Μεταφραστής έργων κοινωνικής θεωρίας –μεταξύ άλλων: Serge Moscovici, Τεχνική και φύση στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Δοκίμιο για την ανθρώπινη ιστορία της φύσης, Νεφέλη, Αθήνα 1998, Bruno Carsenti, Το ολικό κοινωνικό φαινόμενο, Πατάκης, Αθήνα 2000, Catherine Colliot-Thèlene, Ο Μαξ Βέμπερ και η Ιστορία, Πατάκης, Αθήνα 2006, Françoise Héritier, Οι δύο Αδελφές και η Μητέρα τους. Ανθρωπολογία της Αιμομιξίας, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2005, François Hartog, Mνήμη Οδυσσέα, Σαββάλας, Αθήνα 2006. Υπήρξε σύμβουλος της Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης του Φωτογραφικού Κέντρου Σκοπέλου (2003-2005), υπεύθυνος εκδόσεων του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης κατά το διάστημα 2005-2007 (υπεύθυνος του τμήματος Φωτοδημοσιογραφίας της 1ης Photobiennale - Θεσσαλονίκη 2007) καθώς και του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (Συλλογή Κωστάκη) κατά τη διάρκεια της 1ης (εικαστικής) Biennale/Heterotopias στη Θεσσαλονίκη το 2007. Ζεί και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και το εξωτερικό ως ανεξάρτητος κοινωνικός επιστήμονας, μεταφραστής, επιμελητής εκδόσεων και εκθέσεων. Από το 2009 συνεργάζεται (ως κριτικός φωτογραφίας και columnist) με αθηναϊκές εφημερίδες και περιοδικά.

e-mail:
dkos11@otenet.gr
dcosm@hotmail.com
blog:
http://www.angelusnovus-dixit.blogspot.com

Νίκος Λυμπέρης Maître de Conferences στο πανεπιστήμιο Paris VI και ερευνητής του CNRS, ειδικευμένος στις τεκτονικές πλάκες. Γεννήθηκε στον Πύργο της Ηλείας το 1953. Διοργάνωσε (υπό την διεύθυνση του καθ. X. Le Pichon) την καταδυτική αποστολή με βαθυσκάφος στο ελληνικό ρήγμα το 1979 και διηύθυνε αρκετές αποστολές στην Αίγυπτο (κατά μήκος της Ερυθράς Θάλασσας και της χερσονήσου του Σινά). Συμμετείχε σε 8 αποστολές (διηύθυνε πέντε από αυτές) στην Αρκτική, (Svalbard και Northern Greenland). Εργάσθηκε στην κεντρική και ανατολική Τουρκία. Από το 1994 εργάζεται στην κεντρική Ασία (Turkmenistan, Uzbekistan και Kazakhstan), όπου καθοδήγησε αρκετές αποστολές στις ερήμους Kyzyl Kum (Red Sands) και Kara Kum (Black Sands), όπως επίσης και στα όρη Kopet Dagh, στο δυτικό Tien Shan, στο Gissar και τη χερσόνησο Mangyslak (περιοχή της βορειοανατολικής Κασπίας), όπου μελέτησε τις παραμορφώσεις του γήινου φλοιού και τις συνέπειές τους στη σύγχρονη τοπογραφία. Έχει δημοσιεύσει πάνω από 1.000 άρθρα και σχετικές επιστημονικές δημοσιεύσεις.



19th International Photography Meeting / Photojournalism - Media


Photos © Grigoris Digkas

Φωτοδημοσιογραφία – ΜΜΕ

19η Διεθνής Φωτογραφική Συγκυρία
Θεσσαλονίκη, Απρίλιος – Μάιος 2007


υπεύθυνος Δημήτρης Κοσμίδης /ΜΦΘ
σύμβουλος Ηρακλής Παπαϊωάννου /ΜΦΘ

παραγωγή Στέργιος Καράβατος /ΜΦΘ
Δάνης Κόκκινος • Κώστας Κίσσας

τηλεπικοινωνίες - internet Δημήτρης Ψαλλίδας
τεχνική υποστήριξη Κώστας Περήφανος /m-spirit
μοντάζ Χρήστος Νικολέρης /n-orasis film & video
διερμηνεία Γλώσσημα -Wehrheim


Με την υποστήριξη
IEK AKMΗ

ΙΕΚ ESP
STEREOSIS,
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ



Αποθήκη Γ - Λιμάνι Θεσσαλονίκης

27 - 29 Απριλίου
ΠΡΟΒΟΛΕΣ
ΔΙΕΘΝH ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚA ΠΡΑΚΤΟΡΕIΑ
Athens News Agency /Macedonian Press Agency /European Press Agency • IML /Agence France Press • Associated Press • REUTERS /The state of the World Project
ΔΙΕΘΝH ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚA ΠΡΑΚΤΟΡΕIΑ
IDEAL/GETTY /Getty Images Editorial • IML IMAGES GROUP LTD /Agence France Press /Agence VU’ • IN VISION IMAGES /L’œil publique /Moment Agency /Anarchy Images / free-lancher • VISUAL HELLAS SA PHOTOS /Gamma Press & Rapho /EyeDea Group /Zuma Press
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
ΑΤΗΕΝS VOICE • BHMAGAZINO • ΕΙΚΟΝΕΣ • ΕΠΙΛΟΓΕΣ • Κ • LIFO • ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ • SOUL • SUNDAY

27 και 28 Απριλίου
Ζωντανή μουσική εφαρμογή στις προβολές Τάσος Στάμου /πλήκτρα, samplers, ηλεκτρική κιθάρα, μελόντικα, κρουστά, φωνητικά
guest Δημήτρης Κοσμίδης /ηλεκτρική κιθάρα, σάζι, μπουζουκομάνα, φωνητικά

28 Απριλίου
MASTERCLASS
Από την πρώτη γραμμή
Γιάννης Μπεχράκης /chief photographer REUTERS - Αθήνα
Λευτέρης Πιταράκης / chief photographer Associated Press - Λονδίνο
Dusan Vranic / chief photographer Associated Press - Βαγδάτη

29 Απριλίου
ΣΤΡΟΓΓΥΛΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ
Συντονιστής Δημήτρης Κοσμίδης
Ι - Χρήση και διαχείρηση της φωτογραφικής εικόνας
Jim Casper /Lens Culture Magazine - Παρίσι
Παύλος Νεράντζης /Mixer - ΕΡΤ3 /ανταποκριτής Il Manifesto
Γρηγόρης Πασχαλίδης /Tμήμα Δημοσιογραφίας και Επικοινωνίας - ΑΠΘ
Bas Vroege /PARADOX – Ένταμ /University of Leiden
ΙΙ- Επαγγελματική πρακτική και δεοντολογία στα MME
Νίκος Αποστολόπουλος /φωτορεπόρτερ - Αθήνα
Fred Baldwin /πρόεδρος Fotofest - Χιούστον
Στέφανος Τσιτσόπουλος /διευθυντής SOUL Magazine /ανταποκριτής ΑΤΗΕΝS VOICE
Γιάννης Μπεχράκης /chief photographer REUTERS - Αθήνα

WORKSHOP
Εκ των ένδον
Κάλυψη της Φωτογραφικής Συγκυρίας και παραγωγή εντύπου
Συντονίστρια workshop Αθηνά Καζολέα /φωτογράφος - photoeditor /ΕΡΤ Αρχισυντάκτης Δημήτρης Κοσμίδης /σύμβουλος έκδοσης ΒΛΕΠΩ /υπεύθυνος εκδόσεων ΜΦΘ
Συντονισμός εθελοντών Γιώργος Αναγνωστάρας /αρχαιολόγος
Εθελοντές συντάκτες Γιώργος Αναγνωστάρας • Χρήστος Πολίτης • Ευθύμης Σαββάκης • Βασίλης Χατζηκωνσταντίνου
Εθελοντές φωτογράφοι
Γρηγόρης Δίγκας /Φωτογραφικό Εργαστήρι Δήμου Καλαμαριάς
Μάρω Κοκκώνη • Γιώργος Παπαδόπουλος /ESP /SOUL Magazine
Άρτεμις Πυρπύλλη
Reviewers photoeditors
Νάσια Διαμαντίδη / ΚΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Αθηνά Καζολέα /EΡΤ
Μαργιαλένα Κούγια / Κ – ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Νικάνδρη Κουκουλιώτη /EΨΙΛΟΝ – KΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Βαγγέλης Χανιωτάκης /ΒΗΜΑgazino
Reviewers photographers
Αθηνά Καζολέα • Γιάννης Κολεσίδης • Xρύσα Πανουσιάδου • Γιώργος Πρίνος • Μιχάλης Σουρλής • Μαριλένα Σταφυλίδου • Παύλος Φυσάκης
Reviewers creative and art directors
Θανάσης Γεωργίου / ΒΛΕΠΩ
Γιάννης Καρλόπουλος / TAXΥΔΡΟΜΟΣ – ΤΑ ΝΕΑ
Συντονιστής ομάδας εθελοντών Γιώργος Αναγνωστάρας


19th International Photography Meeting
Thessaloniki, April - May 2007

Photojournalism - Media
Workshop Behind the Scenes

Grigoris Digkas
Photographer
gdigkas@yahoo.com

Giorgos Papadopoulos
Photographer
Giorgio_sil@yahoo.gr

Artemis Pyrpyli
Photographer
arrtteemmiis@hotmail.com

Dimitris Cosmidis
Supervisor / Amateur Photographer (very bad)
dcosm@hotmail.com

Hercules Papaioannou
Consultant / ThMPh Curator / Photographer
hercules@thmphoto.gr

George Anagnostaras
Workshop Coordinator / Amateur Photographer
anageo313@yahoo.gr

Baudelaire on Photography


Photo André Kertész © Ministère de la Culture - France

Dans ces jours déplorables, une industrie nouvelle se produisit, qui ne contribua pas peu à confirmer la sottise dans sa foi […] que l’art est et ne peut être que la reproduction exacte de la nature. […] Un dieu vengeur a exaucé les vœux de cette multitude. Daguerre fut son mesie. […] S’il est permis à la photographie de suppléer l’art dans quelques-unes des ses fonctions, elle l’aura bientôt supplanté ou corrompu tout à fait, gràce à l’alliance naturelle qu’elle trouvera dans la sottise de la multitude. Il faut donc qu’elle rentre dans son véritable savoir, qui est d’ être la servante des sciences et des arts.

Ch. Baudelaire, “Lettre à M. Le Directeur de la Revue française sur le Salon de 1859”

Φωτοσυγκυρία 2007/Photojournalism/Workshop Photographers

































































































































































































Πέρα από τη φαντασμαγορία και το ζόφο: H Πολιτιστική Επανάσταση στην Κίνα



And many more Destructions played
In this ghastly masquerade,
All disguised, even to the eyes,
Like Bishops, lawyers, peers, or spies.

Last came Anarchy: he rode
On a white horse, splashed with blood;
He was pale even to the lips,
Like Death in the Apocalypse.


And he wore a kingly crown;
And in his grasp a sceptre shone;
On his brow this mark I saw –
“I AM GOD, AND KING, AND LAW!”


Shelley, “Τhe Mask of Anarchy”


Κι ήλθαν κι άλλες πολλές Καταστροφές
Σ’ αυτό το φρικαλέο καρναβάλι,

Μασκαρεμένες όλες, ώς στα μάτια,

Δεσπότες, δικηγόροι, πρόκριτοι και σπιούνοι


Στο τέλος ήλθε η Αναρχία: καβάλα
σε άλογο λευκό, πιτσιλισμένο με αίμα

Ήταν χλωμή, με πανιασμένα χείλη

Όπως ο Θάνατος στην Αποκάλυψη


Στέμμα βασιλικό φορούσε
Κι άδραχνε σκήπτρο αστραφτερό

Στο μέτωπό της είδα τη σφραγίδα –
«ΕΙΜΑΙ ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΝΟΜΟΣ»



Σέλλεϋ, «Η Μάσκα της Αναρχίας»
(απόσπασμα – μτφ. Δ. Κ.)

Αν το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60 στη Δύση χαρακτηρίστηκε από την πλημμυρίδα της νεανικής αμφισβήτησης, στην Κίνα, τον γεωπολιτικό γίγαντα της Ανατολής, σημαδεύτηκε από τη χαοτική εμπειρία της «Μεγάλης Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης», με πρωταγωνιστή τη μαθητική και φοιτητική νεολαία των πόλεων και ενορχηστρωτή τον Μάο Τσε-Τουνγκ. Η εμβέλεια και οι επιπτώσεις του γεγονότος αυτού ίσως δεν έχουν ακόμη αποτιμηθεί επαρκώς.

Στον καιρό της, η «Πολιτιστική Επανάσταση» είχε
ευνοϊκή απήχηση στη Δύση, κυρίως στη νεολαία. Οι εξεγερμένοι φοιτητές του Μπέρκλεϋ και της Σορβόννης εμπνέονταν από το παράδειγμα των κινημάτων των λαών του Τρίτου Κόσμου για χειραφέτηση και ανεξαρτησία. Η κουβανέζικη επανάσταση και ο αγώνας των Βιετκόγκ, με τις εμβληματικές μορφές των Τσε Γκεβάρα και Χο Τσι Μινχ, φάνταζαν σαν μιαν ελπιδοφόρα προοπτική απέναντι στο καταθλιπτικό status quo του Ψυχρού Πολέμου. Η αμφισβήτηση της μεταπολεμικής κοινωνίας της ευημερίας στη Δύση και, παράλληλα, της απωθητικής, μονολιθικής πραγματικότητας του σοσιαλιστικού στρατοπέδου είχε ανάγκη την επινόηση νέων συμβόλων. Στην αναζήτηση μιας νέας ουτοπίας μετείχε και το όραμα μιας «επανάστασης μέσα στην επανάσταση», όπως τουλάχιστον την επαγγελόταν η «Σκέψη του Μάο», κωδικοποιημένη από τον Λιν Πιάο στο περίφημο Κόκκινο Βιβλιαράκι. Η ουτοπία δεξιωνόταν με αυτόν τον τρόπο την «ετεροτοπία», για να δανειστούμε τη λέξη του Μισέλ Φουκώ, αυτή τη φορά στο πρόσωπο της εξωτικής Κίνας.

Μέσα στη δίνη και τον απόηχο των γεγονότων του γαλλικού Μάη του 68, προσωπικότητες της δημόσιας ζωής, πολιτικοί άνδρες όπως ο Αλαίν Περεφίτ, διανοητές όπως ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ και ο Φιλίπ Σολέρς , άνθρωποι της τέχνης όπως ο Ζαν-Λυκ Γκοντάρ δεν έμειναν ανέγγιχτοι από τη σαγήνη της Κίνας του Μάο, για να μη μιλήσουμε για την ομάδα των νέων φιλοσόφων και μαοϊκών ακτιβιστών που εκκολάφθηκε στην Ecole Normale Supérieure στο Παρίσι γύρω από τον Λουί Αλτουσέρ.

Με τον θάνατο του Μάο, την 9η Σεπτεμβρίου του 1976, ένας «φάρος της ανθρώπινης σκέψης έσβησε», σύμφωνα με δήλωση του τότε Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εσταίν. Με τη σύλληψη, ένα μήνα μετά, και την καταδίκη των πρωτ
αγωνιστών της Πολιτιστικής Επανάστασης, της «Συμμορίας των Τεσσάρων» με επικεφαλής τη χήρα του Μάο, Τσιανγκ Τσινγκ, επιβεβαιώνεται η επικράτηση της ομάδας των «πραγματιστών» υπό τον Τενγκ Χσιάο-Πινγκ και η φαντασμαγορία αρχίζει να διαλύεται.

Τον Ιούνιο του 1981, η αναδρομική καταδίκη της μετά το 1957 πολιτικής του Μάο από το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας επισφραγίζει το τέλος μιας ιστορικής περιόδου η οποία στο εξής θα αποτιμηθεί ως μια αλληλουχία κατακλυσμιαίων καταστροφών. Σε αυτή την καταστροφική πορεία ο Χόμπσμπομ διακρίνει τρία ορόσημα: τη ραγδαία κολλεκτιβοποίηση της γεωργίας την περίοδο 1957-1958· την αποτυχία του φαραωνικού πειράματος εκβιομηχάνισης του 1958, του περίφημου «Μεγάλου Βήματος προς τα Εμπρός» με επακόλουθο τον λιμό του 1959-1961, πιθανόν τον μεγαλύτερο του 20ού αιώνα, απότοκο φυσικών καταστροφών και προβλημάτων εφοδιασμού, με ανθρώπινες απώλειες που εκτιμώνται γύρω στα 30 με 40 εκατομμύρια (σε πληθυσμό 700 περίπου
εκατομμυρίων)· τέλος τα δέκα χρόνια της Πολιτιστικής Επανάστασης (1966-1976) με τις εκατόμβες των θυμάτων της, την τεράστιας κλίμακας αποδιάρθρωση και τα τραύματα που επέφερε στον κοινωνικό ιστό, στο σύστημα αξιών, στις σχέσεις αναμεσα στις γενεές, στη συλλογική μνήμη του λαού της πιο πολυάνθρωπης χώρας του πλανήτη.

Η ετυμηγορία του Χόμπσμπομ, του ιστορικού της «Εποχής των Άκρων», ηχεί τελεσίδικη: «Η καταστροφική τεθλασμένη πορεία που χάραξε ο Μεγάλος Τιμονιέρης από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 και μετά, συνεχίστηκε μόνο διότι το 1965 ο Μάο, με την υποστήριξη του στρατού, εξαπέλυσε ένα αναρχικό, αρχικά φοιτητικό, κίνημα νεολαίας, το κίνημα των «Ερυθροφρουρών», ενάντια στην ηγεσία του κόμματος, η οποία σιωπηρά τον είχε παραμερίσει, και εναντίον συλλήβδην των διανοουμένων. Αυτή ήταν η Μεγάλη Πολιτ
ιστική Επανάσταση που ερήμωσε για κάποιο διάστημα την Κίνα μέχρις ότου ο Μάο κάλεσε τον στρατό να αποκαταστήσει την τάξη ...».

Η «Πολιτιστική Επανάσταση» είναι πρωτίστως ένας λυσσαλέος αγώνας για τη νομή της εξουσίας ανάμεσα στις ηγετικές φατρίες του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας. Αγώνας που δεν περιορίστηκε στις κλασικές, για ένα καθεστώς σταλινικού τύπου, εκκαθαρίσεις, αλλά εξελίχθηκε σ’ έναν εμφύλιο πόλεμο. Διακύβευμά του ήταν η διαχείριση και ο προσανατολισμός της οικονομίας. Η πριμοδότηση της παραγωγής καταναλωτικών αγαθών και η εισαγωγή υλικών κινήτρων στην οργάνωση της εργασίας φαίνεται ότι ήταν η απάντηση της πλειοψηφίας του κομματικού μηχανισμού, των υπευθύνων των κρατικώ
ν συνδικάτων και των οικονομικών στελεχών στα αδιέξοδα της πολιτικής της κολλεκτιβοποίησης της γεωργίας και του «Μεγάλου Άλματος προς τα Εμπρός». Εξέχοντες συνήγοροι αυτής της κατεύθυνσης, ήταν ο Λιου Σάο Σι και ο Τεγκ Χσιάο Πινγκ. Στον αντίποδα, η γραμμή του Μάο προέκρινε την επιτάχυνση της εκβιομηχάνισης και των εξοπλισμών, εν όψει μάλιστα του διογκούμενου σινοσοβιετικού ανταγωνισμού που κάποια στιγμή έφθασε στο χείλος της γενικευμένης πολεμικής σύρραξης. Η πολιτική αυτή είχε ισχυρά ερείσματα στα ανώτατα κλιμάκια του στρατού υπό τον Λιν Πιάο. Για την επιβολή αυτής της κατεύθυνσης επιλέχθηκε η προσφυγή στην ισχύ της ιδεολογίας.

Η οιονεί μυστικιστικ
ή πίστη του Μάο στο ιδεώδες μιας συνεκτικής κοινωνίας, θεμελιωμένης στην ολοκληρωτική συναίνεση, όπου ύψιστα αγαθά είναι η απάρνηση του ατόμου και η ολοσχερής εμβύθισή του στη συλλογικότητα αποτελεί τη μία πλευρά αυτής της ιδεολογίας. Μια άλλη, εξίσου σημαντική, είναι ο άκρατος «βολονταρισμός», η ακράδαντη πίστη στην παντοδυναμία της θέλησης, στην ικανότητά της να αλλάξει τα πάντα, παρά και ενάντια σε κάθε αντικειμενικό περιορισμό.

Προϊούσης της Πολιτιστικής Επανάστασης, η διάσπαση στην κορυφή της ηγετικής ομάδας που νεμόταν την εξουσία μεταφέρθηκε βαθμιαία προς τα κατώτερα κλιμάκια, δημιουργώντας τηλεκατευθυνόμενες διαμάχες σε όλο τον κρατικό και κομματικό μηχανισμό και τελικά στο σύνολο της κοινωνίας. Σε αυτό συνετέλεσαν οι επιβιώσεις
του προεπαναστατικού μοντέλου διοίκησης της Κίνας κατά επαρχίες, που έτειναν προς μία μορφή ημιαυτονομίας. Ενδεικτική είναι η καταγγελία των «Ανεξάρτητων Βασιλείων» στις αρχές του 1967 από τους μαοϊκούς του Πεκίνου και η κλιμάκωση της κρίσης τους επόμενους μήνες.

Δεν θα ήταν ίσως περιττό να θυμίσουμε ότι η επικράτηση του επαναστατικού καθεστώτος στην Κίνα το 1949 δεν προέκυψε από ένα εργατικό κίνημα, αλλά από τη στρατιωτική πλαισίωση των αγροτών κατά τη διάρκεια ενός πολέμου 22 ετών. Ο στρατός, άρρηκτα συνδεδεμένος με το Κόμμα, του οποίου όλοι οι ηγέτες υπήρξαν στρατιωτικοί αρχηγοί, παρέμεινε η βασική δεξαμενή επιλογής κομματικών στελεχών αγροτικής προέλευσης. Οι τοπικές διοικήσεις που ε
γκαθιδρύθηκαν το 1949, ήταν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένες από τις ζώνες διέλευσης των σωμάτων στρατού που κατέβαιναν από Βορρά προς Νότο κατά της διάρκεια της «Μεγάλης Πορείας». Πίσω τους άφηναν ανθρώπους που συνδέονταν με δεσμούς κοινής καταγωγής ή συγγένειας με τους στρατιωτικούς αρχηγούς. Η ιδεολογία του στρατού ήταν μια εκδοχή του σταλινικού μαρξισμού-λενινισμού με έντονα εθνικιστική απόχρωση. Το μοντέλο οργάνωσής του αποτελούσε πρότυπο όχι μόνο για την οργάνωση της αγροτικής και βιομηχανικής παραγωγής, αλλά και για τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς θεσμούς.

Εξαπολύοντας και υποθάλποντας το κίνημα των Ερυθροφρουρών το 1966, ο Μάο εμφανίζεται έτοιμος να ανατρέψει όλους τους κανόνες του παιχνιδιού. Η προσφυγή του στη νεολαία γίνεται με τρόπο αναπάντεχα εικονοκλαστικό. Με εμπρηστικά συνθήματα - χρησμούς, σε τόνο συβιλλικό, καλεί τους νέους να στραφούν εναντίον κάθε σχεδόν μορφής αυθεντίας, συμπεριλαμβαν
ομένης της κομματικής. Οι μόνοι θεσμοί που μένουν στο απυρόβλητο είναι ο στρατός και οι υπηρεσίες κρατικής ασφάλειας.

Στόχος δεν είναι απλώς οι παραδοσιακοί διανοούμενοι που είχαν εκφράσει αιρετικές απόψεις μια δεκαετία πριν, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας των «Εκατό Λουλουδιών» («Αφήστε εκατό λουλούδια ν’ ανθίσουν, αφήστε εκατό σχολές σκέψης να ανταγωνιστούν»). Στην ημερήσια διάταξη είναι πλέον ένας πληβειακού τύπου αντιδιανοουμενισμός, με τη συλλήβδην καταδίκη κάθε μορφής «αστικής» κουλτούρας, από τη μουσική του Μπετόβεν και τα λιμπρέτα της κλασικής όπερας του Πεκίνου ώς τη διδασκαλία του Κομφούκιου και την τέχνη της δυναστείας των Μινγκ.

Με την ανοχή πλέον, αν όχι
την παρότρυνση, του μαοϊκού κομματικού επιτελείου, δάσκαλοι και καθηγητές σε λύκεια και πανεπιστήμια υφίστανται ανελέητη κριτική από τους μαθητές τους που πυκνώνουν μαζικά τις τάξεις των Ερυθροφρουρών. Οι εφημερίδες τοίχου με τους μεγαλογράμματατους χαρακτήρες (dazibao) πλειοδοτούν σε καταγγελίες. Τον Μάιο του 1966, το dazibao μιας νεαρής καθηγήτριας φιλοσοφίας, καταγγέλλει τον πρύτανη του Πανεπιστημίου του Πεκίνου για ελιτισμό και ως εχθρό της Πολιτιστικής Επανάστασης. Μια εβδομάδα αργότερα ο Μάο περιβάλλει με το κύρος του αυτή την καταγγελία, χαρακτηρίζοντάς την ως το «Μανιφέστο της Κομμούνας του Πεκίνου». Αργότερα θα τοιχοκολλήσει ο ίδιος το δικό του dazibao, «Βομβαρδίστε το Γενικό Επιτελείο», επιτιθέμενος εμμέσως πλήν σαφώς στον Λιου Σάο Σι. Σις 18 Αυγούστου 1966 έντεκα περίπου εκατομμύρια Ερυθροφρουροί από όλη τη χώρα παρελαύνουν μπροστα από την πλατεία Τιεν Αν Μεν για να επευφημίσουν τον Μάο και τον Λίν Πιάο.

Με τη ραγδαία εξάπλωση του κινήματος στα πανεπιστήμια και τα λύκεια η βία αρχίζει να γίνεται ανεξέλεγκτη. Με συνθήματα όπως «Σαρώστε όλα τα τέρατα και τους δαίμονες» και «Χωρίς καταστροφή δεν υπάρχει οικοδόμηση», εξαπολύεται ένα πραγματικό κυνήγι μαγισσών. Υποψήφια θύματα, όλοι όσοι κατέχουν κάποιο είδος αυθεντίας: διοικητικοί, διδάσκοντες, κομματικοί εκπρόσωποι, ακόμα και γονείς που διαπομπεύονται από τα ίδια τους τα παιδιά ως εχθροί του λαού.

Στο μεταξύ, στις
τάξεις των Ερυθροφρουρών αρχίζουν να ξεσπούν βίαιες συγκρούσεις ανάμεσα σε «συντηρητικούς» και «εξεγερμένους». Προϊόν ενός στρατιωτικά οργανωμένου και ακραία ιεραρχικού εκπαιδευτικού συστήματος, όπου η ταξική και πολιτική προέλευση του πατέρα ή του παππού ακολουθεί τον μαθητή, προκαθορίζοντας δυσμενείς διακρίσεις ή προνόμια, οι Ερυθροφρουροί εξεγείρονται κατά των πάντων. Αντικείμενο οι ίδιοι μιας πρωτοφανούς χειραγώγησης, αναλώνονται στην παντομίμα της επανάστασης μέσα σε ένα κλίμα καρναβαλικής φαντασμαγορίας. Όμως αυτό το καρναβάλι θα αποδειχθεί αιματηρό. Η βία κατά των καθηγητών φθάνει στο απόγειό της, σε σημείο να καταγραφούν κρούσματα κανιβαλισμού. Έφηβοι και νέοι δείχνουν πρόθυμοι να σκοτώσουν συμβολικά, και ενίοτε κυριολεκτικά, τον Πατέρα (στο πρόσωπο του πνευματικού ταγού, του δασκάλου ή του φυσικού γονέα). Οι θύτες αυτοί θα αποδειχθούν τελικά μοιραία θύματα ενός Υπερπατέρα - Μάο, του οποίου την εύνοια διεκδικούν με τρόπο σχεδόν υστερικό.

Η επέκταση των ταραχών στα εργοστάσια, με «άγριες» ή και ένοπλες απεργίες, και στις αγροτικές κομμούνες, με απόπειρες διανομής της κολεκτιβοποιημένης γης, οι φυγόκεντρες κινήσεις στις επαρχίες καθώς και η εμπλοκή του στρατού, ο οποίος βρίσκεται στα πρόθυρα της διάσπασης, σημαίνουν συναγερμό. Ήδη από το καλοκαίρι του 1967, ο κίνδυνος ολοκληρωτικής κατάρρευσης του καθεστώτος και διάλυσης της χώρας είναι ορατός. Το μαοϊκό επιτελείο φαίνεται να αναδιπλώνεται, αναζητώντας απεγνωσμένα λύση σε μια «Τριπλή Επανασταστική Συμμαχία» μεταξύ στρατού, Κόμματος και Ερυθροφρουρών. Η αποκατάσταση του νόμου και της τάξης με στρατιωτική επέμ
βαση προβάλλει πλέον ως αδήριτη ανάγκη.

Η καταστολή στο εξής στρέφεται ενάντια και στους υποτιθέμενους φυσικούς συμμάχους του Μάο, εργάτες και Ερυθροφρουρούς. Το 1968 ο στρατός παίρνει επιτέλους τον έλεγχο στα χέρια του. Από το τέλος του ίδιου χρόνου αρχίζει σε μαζική κλίμακα η αποστολή νέων πολιτών στις επαρχίες προκειμένου να «επανεκπαιδευθούν» μέσω καταναγκαστικής εργασίας. Ανάμεσά τους βρίσκεται και η πλειοψηφία των Ερυθροφρουρών, το κίνημα των οποίων τερματίζεται και επίσημα, με απόφαση του 9ου Συνεδρίου του ΚΚΚ, τον Απρίλιο του 1969.

Οι εσωτερικοί τριγμοί ωστόσο συνεχίζονται. Ο Λιν Πιάο, ο αρχιτ
έκτονας της προσωπολατρείας του Μάο, σκοτώνεται το 1971, προσπαθώντας πιθανόν να διαφύγει στη Σοβιετική Ένωση, όταν το αεροπλάνο του καταρρίπτεται στη Μογγολία. Η πολιτική προσέγγισης με τις ΗΠΑ, με πρωτεργάτη τον Υπουργό Εξωτερικών Τσου Εν Λάι επισφραγίζεται με την επίσκεψη του Προέδρου Νίξον στο Πεκίνο τον Φεβρουάριο του 1972. Τέσσερα χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 1976, τα πλήθη συρρέουν αυθόρμητα στην Πλατεία Τιεν Αν Μεν για να αποτίσουν φόρο τιμής στον νεκρό Τσου Εν Λάι και να αποδοκιμάσουν εμμέσως τον Μάο, προσάπτοντάς του ότι δεν πένθησε όπως έπρεπε τον εκλιπόντα. Η διασαλευθείσα τάξη αποκαθίσταται και πάλι με την επέμβαση των δυνάμεων καταστολής.

Πέντε μήνες αργότερα, η Κίνα θα θρηνήσει τον θάνατο του Μάο, του τελευταίου της, ίσως, Αυτοκράτορα. Εκείνου που, δέκα χρόνια πριν, περιβλήθηκε το ένδυμα του Βασιλιά Καρνάβαλου και φόρεσε τη Μάσκα της Αναρχίας. Του Μαρξιστή Άρχοντα της Αταξίας (Marxist Lord of Misrule) σύμφωνα με τη διατύπωση του Σλάβοϊ Ζίζεκ. Του ανθρώπου που, πριν την τελική έφοδό του προς τον ουρανό, έγινε Θεός και Βασιλιάς και Νόμος.


Δημήτρης Κοσμίδης



Δημοσιευμένο στο πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Ο Νίξον στην Κίνα / Nixon in China
τον Απρίλιο του 2007
με αφορμή το ανέβασμα της ομώνυμης όπερας του John Adams
στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
παραγωγή: Εθνική Όπερα της Αγγλίας





A Great American Opera
by Patrick J. Smith

Nixon in China is a great American Opera. I suspected that it was a significant work when I saw it in 1987; I was ever more convinced of its stature when I heard it subsequently, on stage and on disc, and today I am certain that it is one of the small handful of operas that will survive.
This is true for a number of reasons, principal among them the music of John Adams and the libretto of Alice Goodman. The first operatic work for both, Nixon in China sprang, like Athena, full-grown and mature-an amazing achievement for a genre of composition that usually takes its creators several operas at least to find their feet.
Because of its subject matter-President Richard Nixon's historic visit to the Red China of Chairman Mao Tse-tung in the week of February 21-26, 1972-the opera has been pigeonholed as one of the first so-called "CNN operas," a type of work taken directly from the headlines, which includes such operas as Malcolm X of Anthony and Thulani Davis and Harvey Milk of Stewart Wallace and Michael Korie. Superficially it is that, but any acquaintance will reveal that it is much more-at once a traditional opera with many of the features, and some direct borrowings, from "classic" operas of the past, and then a probing exploration of human character as shaped by historic events. The libretto incorporates actual events ("CNN news") and the actual words of the individuals concerned, and yet goes well beyond these events to encompass a larger horizon of possibility and understanding. The story goes from public to private and back, weaving all into one, and Adams' music, in its range and its accomplishment, elevates what could be nothing more than the evening news into a timelessness.
Let us look more closely at aspects of Nixon in China to see how this weaving of themes and personalities has been done, within the frame of a traditional operatic work. The opening of the opera is famously striking, depicting the landing of Air Force One in Peking, the entrance of Pat and Dick Nixon, and their welcoming by the greeting committee led by Prime Minister Chou En-lai. This scene can be recalled from newsreel footage, and Nixon's statement to Chou about a stopover in Hawaii is almost verbatim from transcript. But note how Adams has worked up the entrance from the quiet beginning of the chorus of Chinese to the dramatic appearance of Nixon, and note further how this whole scenelet exactly parallels numberless nineteenth-century operas which open with a chorus and then present one of the leading characters onstage. And what does that character do? Sing an entrance aria, of course!
This is exactly what Nixon does, except that it is tied to his own thoughts, and is as contemporary today as it was when first spoken. It is about the ubiquity of "news," particularly news as disseminated by television and radio, and to emphasize this importance Adams has Nixon repeat the word twelve times. Yes, we live in a news-drenched society, and Richard Nixon, as canny a political operative as existed (up, at least, until Watergate!), knew the value of radio and TV news. Thus his "entrance" aria serves as introduction, operatic statement and revelation of character at the same time.
The next scene is the famous meeting with Chairman Mao. Here we have a contrast from the immediacy of headlines and publicity, and something very different from the surface excitement of the arrival. Adams, Goodman and the director Peter Sellars wished to get away from the simplistic one-for-one reproductions of reality; and though we don't know exactly what went on in that meeting, Goodman has given us an equivalent, letting it flow from the characters of those involved. As such, this scene has very few operatic parallels, since it is a philosophical-political jousting-two others are Act Two of Hans Pfitzner's Palestrina and the Prince Golitzin's study scene in Mussorgsky's Khovanschina. This scene and the whole Act Three of Nixon in China are at the center of the opera, and are also the parts that are most difficult to grasp completely on first or second hearing.
This is partly because Adams and Goodman have concentrated less on the outward signs of the historic trip-the arrival, the banquets, the sightseeing-than on the inward aspects: how the main characters react. And each main character is subtly drawn: Nixon, the wardhouse politico, down-to-earth but always alert to appearances on the world stage, and shrewd enough to take advantage of the knowledge of his sidekick Henry Kissinger (the only character treated badly in the opera). Pat Nixon, the dutiful and loving wife, a Norman Rockwell portrait but a sympathetic one, devoted to her husband and her country. Mao, the old warrior receding into history, and only tangentially connected to what is transpiring, but still alive enough to insist on his focal place in that history, and his wife Chiang Ch'ing, the notorious supporter of the Cultural Revolution, who is still capable of vicious revolutionary action. Finally, Chou himself, also receding into history but still a participant in today's society, a very Chinese combination of ruthless pragmatist and poet, who grasps the flux of history: "We toast/ That endless province whose frontier/ We occupy from hour to hour,/ Holding in perpetuity/ The ground our people won today/ From vision to inheritance," he says at the banquet that closes Act One.
The beginning of Act Two is given over to Pat Nixon's sightseeing around Peking (which more or less follows her actual historical itinerary). The spontaneous warmth and charm of the woman is paramount, as when she compares a porcelain elephant in a factory to her party's symbol. But again, this scene operates on various levels: one, an operatic scena which gives the soprano ample opportunity for vocal display; and second, as a musical opportunity for Adams to indulge in some light-hearted parody (e.g., the cornpone Virgil Thomson "Americana" imitation when Pat Nixon see the pigs).
But this scene operates on another level as well, for, as Pat Nixon sees the various sites her mind turns inward to memories of her own country, and she begins to reminisce on its heritage and history rather than on what is in front of her. Her last words have a particular ring today: "Bless this union with all its might,/ Let it remain inviolate."
Her naiveté-and even that of the politician Nixon himself-is then demonstrated in the ballet of The Red Detachment of Women (here, another extrapolation from the actual visit, but also one which fits with so many other operas-with-ballets!). Here Pat is so wrapped up in the story of the poor peasant girl being lashed to death by the villain foreman (who looks like Kissinger) that she rushes onstage to stop it. The mask and face are confused-what is reality? what artifice?-and this confusion, since Nixon helps Pat in succoring the girl, reflects on the whole of the visit itself: how much of this stage-managed event is a mask of posturing on both sides for egoistic effect on a world stage and how much is for promotion of a reality of world peace and progress among all nations?
The act ends on Chiang Ch'ing's bravura coloratura aria of defiance, as she clearly has little use for these proceedings ("I am the wife of Mao Tse-tung"), which contains a musical moment delicious in its brazenness: she sings "When I appear the people hang.Upon my words"-pausing after "hang." This device, used by composers in Broadway musicals and, signally, by Offenbach and Gilbert and Sullivan in their operettas, works perfectly here (and shows the extent of Adams' and Goodman's knowledge of the form).
The first two acts have ended on loud and positive upbeats, and it was felt by composer and librettist that another farewell banquet in the third act was one too many. The solution they and Sellars arrived at is highly unusual and indeed radical: an interiorly-driven third act focused on the principal characters. We thus are given a musical, but not a dramatic diminuendo, and this can be difficult for an audience to accept. As can be expected, then, this act was criticized when the opera was first performed; and it has not yet been fully appreciated, for its aura of quiet meditation after so much exterior celebration demands a certain indulgence and understanding. Yet Adams and Goodman were right: this short act is the very heart of the drama and the center of the tale of the epic journey, and both the poetry and the music rise to its occasion. It is this act of Nixon in China that finally transforms what could be a "CNN opera" into a work of art. Since the act is, scenically, totally abstract, it could be set in the limbo of the participants' minds. Mao is slipping ever more back into the past of his memories, while Pat Nixon remains wedded to the minutiae of her daily life (".There were those damned/Slipcovers, and the groceries.") and the war years, when she was separated from her husband and worried for him. Chou continues to ruminate on his past and on Chinese history, while gradually Nixon's memories of the war gain ascendancy. He recalls the time on an island in the pacific, flipping hamburgers in Nick's Snack Shack for fliers passing through while Pat waited back home (".I found/ The smell of burgers on the grill/ Made strong men cry/.Rare, medium, well-done, anything/ You say, The Customer is king"). Here Nixon the president becomes completely humanized, as a person with emotions and triumphs just like any other G.I.-a portrait that may be at odds with our conception of him but which sticks stubbornly in the mind as the most sympathetic he has been given anywhere.
The chief aspect of this act is how both Adams and Goodman have controlled it so that, little by little, Nixon and Chou emerge as the strongest of the participants-as they are in the opera. The sort of benign Saturday Evening Post view of the United States, which has been regularly flayed as distorted but which is still not only a powerful vision of us but one with a large amount of inherent truth, is given expression at its finest in Goodman's portraits of the Nixons. It and the music that supports it is both loving and understanding-and a world away from Nixon on television visiting China.
But the last words and music are left to the sleepless poet Chou En-lai. And his thoughts turn from politics and strife to nature: "Just before dawn the birds begin,/ The warblers who prefer the dark,/ The cage-birds answering: To work!/ Outside the room the chill of grace/ Lies heavy on the morning grass." It is that word "grace" that is so very telling: the old atheist Communist investing his world, and the world he is leaving, and by extension the world of Nixon in China, with a grace-a grace that is, in fact, an epiphany.
Patrick J. Smith is a freelance critic, the former Editor of Opera News, and the author of The Tenth Muse: A Historical Study of the Opera Libretto