Walter Benjamin Το νόημα του χρόνου στο σύμπαν της ηθικής

Αναδημοσίευση από το http://radicaldesire.blogspot.com

Σπάραγμα του 1921· ανέκδοτο κατά την διάρκεια της ζωής του συγγραφέα

Μτφρ. Radical Desire

Είναι σύνηθες να θεωρούμε τους νομικούς θεσμούς οι οποίοι μας επιτρέπουν να θεμελιώσουμε τα γεγονότα και τις κρίσεις που κυριαρχούσαν σε μακρινούς καιρούς ως τίποτε άλλο από τις παγιοποιημένες προθέσεις της ηθικής. Όμως αυτό το οποίο επενδύει τον νόμο με τούτο το ενδιαφέρον για το μακρινό παρελθόν και με αυτή την ισχύ επάνω του είναι κάτι πολύ διαφορετικό, πράγματι, από ότι η αναπαράσταση της παρουσίας της ηθικής στο παρελθόν. Είναι η τάση στην αντεκδίκηση. Στον σύγχρονο νόμο, η αντεκδίκηση περιορίζεται σε τριάντα χρόνια –μια γενιά– ακόμα και στην ακραία περίπτωση του φόνου –σαν να φοβόταν να ξεπεράσει το μήκος μιας ανθρώπινης ζωής. Κι όμως, γνωρίζουμε από παλαιότερες μορφές του νόμου ότι η ισχύς της αντεκδίκησης μπορούσε να επεκτείνεται σε διαδοχικές, όλο και πιο μακρινές στον χρόνο γενιές. Η αντεκδίκηση είναι ουσιαστικά αδιάφορη στο πέρασμα του χρόνου, εφόσον διατηρεί την ισχύ της ανέπαφη για αιώνες, και ακόμα και σήμερα υπάρχει μια κατά βάθος ειδωλολατρική αντίληψη που απεικονίζει ακόμα την Τελική Κρίση με τέτοιους όρους. Η Τελική Κρίση γίνεται αντιληπτή ως η μέρα όπου τελειώνουν όλες οι αναβολές και όπου δίνεται πλήρης ελευθερία στην αντεκδίκηση. Αυτή η ιδέα όμως, που σαρκάζει το μάταιο  κάθε καθυστέρησης, δεν μπορεί να κατανοήσει την απροσμέτρητη σημασία της Τελικής Κρίσης, αυτής της διαρκώς αναβαλόμενης ημέρας που ξεγλιστρά τόσο αποφασιστικά στο μέλλον μετά από κάθε διάπραξη αδικίας. Η σημασία αυτή αποκαλύπτεται όχι στον κόσμο του νόμου, όπου κυριαρχεί η αντεκδίκηση, αλλά μόνο σε ένα σύμπαν της ηθικής, όπου η συγχώρεση έρχεται να την συναντήσει. Για να αντιπαρέλθει την αντεκδίκηση, η συγχώρεση βρίσκει έναν ισχυρό σύμμαχο στον χρόνο. Διότι ο χρόνος, όπου η Άτις κυνηγά αυτόν που διέπραξε κακό, δεν είναι η μοναχική ηρεμία του φόβου αλλά η θυελλώδης καταιγίδα της συγχώρεσης, η οποία προηγείται της έλευσης της Τελικής Κρίσης και ενάντια στην οποία η Άτις δεν μπορεί να προχωρήσει. Η καταιγίδα αυτή δεν είναι απλώς η φωνή μέσα στην οποία πνίγεται η κραυγή τρόμου αυτού που διέπραξε κακό· είναι επίσης το χέρι που εξαλείφει τα ίχνη του κακού που διαπράχθηκε, ακόμα και αν για να το πετύχει αυτό χρειαστεί πρώτα να ερειπώσει τον κόσμο. Καθώς ο εξαγνιστικός κυκλώνας προχωρά με ταχύτητα μπροστά από τις βροντές και τις αστραπές, η οργή του Θεού βρυχάται δια της ιστορίας μέσα στην καταιγίδα της συγχώρεσης, έτσι ώστε να παρασύρει στο διάβα της οτιδήποτε μπορεί να αναλωθεί για πάντα στους κεραυνούς της θείας οργής. 

Αυτό το οποίο εκφράσαμε εδώ μεταφορικά θα πρέπει να μπορεί να διατυπωθεί ξεκάθαρα και με σαφήνεια σε εννοιολογική μορφή: το νόημα του χρόνου στην οικονομία του σύμπαντος της ηθικής. Σ' αυτό, ο χρόνος δεν εξαλείφει απλώς τα ίχνη κάθε άδικης πράξης αλλά επίσης –και λόγω της διάρκειάς του, πέρα από κάθε μνήμη και κάθε λήθη– βοηθά, με τρόπους ολότελα μυστήριους, να ολοκληρωθεί η διαδικασία της συγχώρεσης, αν και ποτέ αυτή της συμφιλίωσης.


Σημ. Μτφ.: Να διαβαστεί παράλληλα με τα:
"Κριτική της Βίας"
"Θέσεις για τη Φιλοσοφία της Ιστορίας" (ιδιαίτερα Θέση IX)