Monday 26 September 2011

Dan Sperber Για έναν έλλογο ουτοπισμό

Photo Laila Pozzo

Όπως τόσοι και τόσοι ακτιβιστές, είχα κι εγώ  γοητευθεί από τη Ενδέκατη Θέση για τον Φόιερμπαχ του Μαρξ: «Οι φιλόσοφοι μονάχα ερμήνευαν τον κόσμο· το ζήτημα όμως είναι να τον αλλάξουμε». Ωστόσο, το ίδιο το έργο των Μαρξ και Ένγκελς, αποδεικνύει ότι αυτή η διχοτομία είναι λάθος: αν ο μαρξισμός συνέβαλε στο να μετασχηματιστεί ο κόσμος, αυτό έγινε ακριβώς επειδή τον ερμήνευσε. Σήμερα ο κόσμος αλλάζει με ταχείς ρυθμούς, όχι τόσο εξαιτίας της πολιτικής δράσης, αλλά λόγω μάλλον μιας τεχνολογικής επανάστασης, της πληροφορικής επανάστασης. Οι υπολογιστές, τα πανταχού παρόντα πλέον ηλεκτρονικά «τσιπάκια» και το Διαδίκτυο επιφέρουν ολοένα και μεγαλύτερες ανατροπές στον υλικό και κοινωνικό μας βίο. Ταυτόχρονα με το πραγματικό, αλλάζουν και οι δυνητικότητες. Η πολιτική δράση σύντομα θα έχει να αντιμετωπίσει νέα προβλήματα και νέες ευκαιρίες. Για να φωτίσει κανείς αυτή την πολιτική δράση, θα πρέπει να επανερμηνεύσει τον κόσμο. 

Η πληροφορική επανάσταση απαιτεί την επεξεργασία νέων στόχων και νέων πολιτικών πρακτικών. Αυτό ισχύει, είναι αλήθεια, βραχυπρόθεσμα: νέα εκπαιδευτική πολιτική, νέο Δίκαιο για τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, νέες μορφές προπαγάνδας ή ακτιβισμού. Ο αναστοχασμός θα πρέπει επίσης να λάβει υπόψη τη μακροπρόθεσμη προοπτική. Ενώ μια ρεαλιστική πολιτική σκέψη παίρνει υπόψη μόνο τις δυνητικότητες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας δράσης, εκείνες για τις οποίες μπορεί κανείς να φανταστεί πώς να δράσει επί του παρόντος για να τις πραγματοποιήσει, ο ουτοπικός αναστοχασμός ενδιαφέρεται για τις επιθυμητές δυνητικότητες, χωρίς να θέτει ως προτεραιότητα την επίτευξή τους. Και οι δύο τύποι πολιτικού αναστοχασμού μού φαίνονται ευκταίοι. Για τον ρεαλιστικό αναστοχασμό είναι αυτονόητο ότι δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσω. Θα ήθελα λοιπόν να συνηγορήσω εδώ υπέρ ενός νέου ουτοπιστικού αναστοχασμού. 

Σπεύδω να πω ότι δεν έχω να προτείνω μια νέα ουτοπία. Ο σκοπός μου είναι μάλλον να αναδείξω ορισμένα δεδομένα και να προτείνω κάποιες καίριες ιδέες για έναν νέο ουτοπισμό. Τα δεδομένα αυτά είναι γνωστά –τουλάχιστον από όσους ενδιαφέρονται για τις τρέχουσες τεχνολογικές αλλαγές–, και αυτές οι ιδέες είναι εν μέρει κοινοί τόποι. Όμως, ένα σύνολο καλά επιλεγμένων αποδεικτικών στοιχείων μπορεί να υποδηλώνει συνεπαγωγές που δεν είναι καθόλου προφανείς. 

Ο Μαρξ και ο Ένγκελς αντιπαρέθεταν τον δικό τους «επιστημονικό σοσιαλισμό» στον «ουτοπικό σοσιαλισμό» του Όουεν, του Φουριέ, του Σαιν Σιμόν και του Προυντόν. Ο επιστημονικός σοσιαλισμός δεν αρκούνταν να επικαλείται και να προαναγγέλλει έναν κόσμο δικαιοσύνης, αλλά αποδείκνυε ότι η πάλη των τάξεων θα οδηγούσε στην επαναστατική νίκη του προλεταριάτου, στην κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και στον μαρασμό του κράτους. Σήμερα, αυτή η πίστη στην επιστήμη, ο ρόλος του σωτήρα που έχει ανατεθεί στο προλεταριάτο, οι προετοιμασίες για τη Μεγάλη Βραδιά, μολονότι παρωχημένες ως ιδέες, θα ξυπνούσαν αισθήματα νοσταλγικού θαυμασμού, αν δεν είχαν συμβάλει στην επιβολή μιας νέας τυραννίας. Aυτό που μένει είναι το κίνητρο της επαναστατικής στράτευσης, είτε αυτή υπήρξε «ουτοπική» είτε «επιστημονική» –και είναι σαφές σήμερα ότι ο «επιστημονικός σοσιαλισμός» υπήρξε επίσης μη ρεαλιστικός–, ήταν η εξέγερση απέναντι στη δυστυχία, την αδικία και την καταπίεση, θύμα των οποίων είναι ένα μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας. Επομένως, από αυτή την άποψη, έχει κανείς σήμερα εξίσου πολλούς λόγους –λόγους εν μέρει παλιούς, εν μέρει νέους –για να εξεγείρεται. 



Απόσπασμα από το "Pour un utopisme raisonné", στο Roger-Pol Droit και Dan Sperber, Des Idées qui viennent, Odile Jacob 1999, Κεφάλαιο 5, σ. 169-187.



Thursday 22 September 2011

κάνε το μαύρο μπλε





social design vs social engineering


Design Dimitris Arvanitis / Concept Dimitris Cosmidis
2011, some rights reserved

Tuesday 20 September 2011

Τριλογία: ερωτικός χορός, αστερίας, μηχανικό μπαλέτο*


μια ιδέα του Γιώργου Δεπάστα

οδηγία χρήσεως: λούπα (ή χειροκίνητο replay) στα video, και ταυτόχρονη θέαση / ακρόαση