O Καβάφης και η χρεωκοπία

Διηγείται ο Forster πως, κατά τη διάρκεια μιας από τις συνομιλίες του με τον Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, ο ποιητής τού είπε: "Εσείς, οι Εγγλέζοι, δεν μπορείτε να μας καταλάβετε· εμείς, οι Έλληνες, έχουμε χρεωκοπήσει εδώ και πολύ καιρό". Πιστεύω ότι, ανάμεσα στα λίγα πράγματα που μπορούμε να βεβαιώσουμε με σιγουριά, ένα από αυτά είναι ότι, έκτοτε, όλοι οι λαοί της Ευρώπης (και ίσως της Γης) έχουν χρεωκοπήσει. Ζούμε την εποχή μετά τη χρεωκοπία των λαών, όπως ο Apollinaire που έλεγε : "Ζούσα την εποχή όπου τέλειωναν οι βασιλιάδες". Κάθε λαός είχε το δικό του τρόπο να χρεωκοπήσει, και δεν είναι ασφαλώς αδιάφορο ότι για τους Γερμανούς αυτό σήμαινε τον Χίτλερ και το Άουσβιτς, για τους Ισπανούς έναν εμφύλιο πόλεμο, για τους Γάλλους το Βισύ, για άλλους λαούς, αντίθετα, τα ήσυχα και φοβερά χρόνια της δεκαετίας του πενήντα, για τους Σέρβους τους βιασμούς στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Ομάρσκα· σε τελευταία ανάλυση το μόνο που μετράει για μας είναι το νέο καθήκον που μας άφησε αυτή η χρεωκοπία ως κληρονομιά. Ίσως δεν είναι ακριβές να το ορίσουμε ούτε καν ως καθήκον, δεδομένου ότι δεν υπάρχει πλέον λαός για να το αναλάβει. Όπως θα έλεγε σήμερα χαμογελώντας ο αλεξανδρινός ποιητής: "Τώρα, τουλάχιστον, μπορούμε να καταλάβουμε ο ένας τον άλλον, μια που κι εσείς επίσης έχετε χρεωκοπήσει".

Giorgio Agamben "Σε αυτή την εξορία. Ιταλικό ημερολόγιο 1992-1994", 

στο  Μέσα χωρίς σκοπούς. Σημειώσεις για την πολιτική.