Wednesday, 26 February 2025

REX INUTILIS

 

Τον τελευταίο καιρό με τρώει το χέρι μου να καταπιαστώ με μια αρχαιολογία του κυβερνητικού επιχειρήματος περί πολιτικής ή άλλης ευθύνης, το οποίο μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: "Μπορώ να έχω κάνει και τα δύο: και να έχω κάνει αυτό που έχω κάνει, και να μην το έχω κάνει. Αν δεν το έχω κάνει, τότε αυτό που έχω κάνει δεν είναι καμωμένο. Εφ' όσον αυτό που έχω κάνει δεν είναι καμωμένο, έχω κάνει το μη-καμωμένο. Συνεπώς κάθε καταλογισμός υπαιτιότητας είτε για το τι έχω κάνει είτε για το τι δεν έχω κάνει εξυπηρετεί την τοξικότητα των άκρων και ανοίγει τον δρόμο στην αποσταθεροποίηση».
Λέει ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά»:
"Ἐπεὶ δὲ πολιτεία μὲν καὶ πολίτευμα σημαίνει ταὐτόν, πολίτευμα δ᾿ ἐστὶ τὸ κύριον τῶν πόλεων, ἀνάγκη δ᾿ εἶναι κύριον ἢ ἕνα ἢ ὀλίγους ἢ τοὺς πολλούς. "

Κάνοντας τη διαπίστωση ότι, στην τρέχουσα ελληνική πραγματικότητα, η προστασία του πολιτεύματος, δηλαδή η εν τοις πράγμασι εφαρμογή του Συντάγματος, επαφίεται στην ερμηνευτική (ενδεχομένως και καζουιστική) δεινότητα και κυριαρχία του ενός (ή και των ολίγιστων) έναντι των πολλών, δεν μπορώ παρά να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι η περίφημη «αποσταθεροποίηση», όπως επισείεται ως φόβητρο σε ένα κρεσέντο δημιουργικής ασάφειας από κυβερνητικά χείλη, μπορεί να αφορά ταυτόχρονα την υφιστάμενη διακυβέρνηση και την ισχύουσα συνταγματική τάξη, δηλαδή το ίδιο το πολίτευμα. Πώς όμως μπορεί ο νόμος, ως εντολή του ενός, να μεταφραστεί σε εκτέλεση των πολλών σε σχέση με αυτόν; Αυτή η διπολικότητα μεταξύ νομιμότητας και νομιμοποίησης της εξουσίας του ενός, αλλά και η αμφισβήτησή της, θα μπορούσε να μας πάει μακριά, στα αειθαλή χωράφια της πολιτικής θεολογίας, από τον Θωμά Ακινάτη και τον Ιερό Αυγουστίνο μέχρι τον Μάξιμο Ομολογητή, από τον Ernst Kantorowicz και τα «Δύο σώματα του Βασιλιά» μέχρι τον Carl Schmitt. Και όπως παρατήρησε πρόσφατα ο αγαπημένος μου Giorgio Agamben: «Η πρωτοκαθεδρία της κυβέρνησης έναντι του βασιλείου και της διοίκησης έναντι του συντάγματος που βιώνουμε σήμερα δεν είναι στην πραγματικότητα χωρίς προηγούμενο στην ιστορία της Δύσης. Έφτασε στην πρώτη και ριζική διατύπωσή της με την επεξεργασία του δόγματος του rex inutilis τον 13ο αιώνα. Με βάση αυτές τις επεξεργασίες, το 1245, ο Πάπας Ιννοκέντιος Δ΄, κατόπιν αιτήματος του πορτογαλικού κλήρου και της αριστοκρατίας, εξέδωσε το διάταγμα Grandi non immerito, με το οποίο απέπεμψε τον βασιλιά Σάντσο Β΄ από τη διακυβέρνηση του βασιλείου της Καστίλης και Λεόν, το οποίο είχε αποδειχθεί ανίκανος να κυβερνήσει, αναθέτοντας στον αδελφό του Αλφόνσο της Βουλώνης την cura et administratio generalis και αφήνοντας, ωστόσο, στον Σάντσο τη βασιλική του αξιοπρέπεια. Η διττή δομή της κυβερνητικής μηχανής εμπεριέχει τη δυνατότητα να αμφισβητηθεί η διπολικότητα στην οποία αρθρώνεται, εάν πάψει να είναι λειτουργική για το σύστημα». Ες αύριον λοιπόν τα σπουδαία….

Thursday, 30 January 2025

Giorgio Agamben: Ο αριθμός των θανατωμένων


Πρέπει πάντα να αναστοχαζόμαστε το χωρίο της Αποκάλυψης (6:9-11), όπου διαβάζουμε: 

«Και όταν (το αρνίο) άνοιξε την πέμπτη σφραγίδα, είδα

κάτω από το θυσιαστήριο τις ψυχές εκείνων που είχαν σφαγιαστεί

εξαιτίας του λόγου του Θεού και της

μαρτυρίας που είχαν δώσει.

Και έκραξαν με φωνή μεγάλη λέγοντας. “Ως

πότε, Κύριε άγιε και αληθινέ, δε θα κρίνεις και

δε θα εκδικηθείς το αίμα μας από αυτούς που

κατοικούν πάνω στη γη;”

Και δόθηκε σε καθέναν από αυτούς στολή

λευκή, και τους ειπώθηκε να αναπαυθούν για λίγο ακόμα

καιρό, μέχρι να συμπληρωθούν και οι σύνδουλοί τους και οι αδελφοί τους

που πρόκειται να θανατωθούν όπως και οι ίδιοι.»

Η ιστορία δεν θα τελειώσει και η τελική κρίση δεν θα εκφωνηθεί μέχρι να συμπληρωθεί ο αριθμός των δικαίων που θανατώθηκαν. Αυτό δεν συμβαίνει γύρω μας; Και πόσοι ακόμη από τους δίκαιους θα πρέπει να θανατωθούν, καθώς τους βλέπουμε να πεθαίνουν καθημερινά; Σίγουρα η ιστορία είναι μια ιστορία πολέμων, θανάτων και δολοφονιών. Αλλά το νόημα του ανοίγματος της πέμπτης σφραγίδας δεν είναι ότι, στην εποχή που ζούμε, θα πρέπει να περιμένουμε άπραγοι μέχρι να συμπληρωθεί ο αριθμός των θανατωμένων. Παρόλο που οι εφημερίδες τούς καταμετρούν καθημερινά, εμείς αγνοούμε τον αριθμό τους, όπως επίσης αγνοούμε πότε θα έρθει η ημέρα της κρίσεως, κι αν θα έρθει ποτέ. Ζούμε σε μια μεταβατική εποχή και, όπως εκείνοι που σφαγιάστηκαν, πρέπει να δίνουμε τη μαρτυρία μας γι’ αυτό που βλέπουμε και γι’ αυτό που πιστεύουμε. Αυτό είναι και το μοναδικό καθήκον μας μέχρι να συμπληρωθεί ο αριθμός των θανατωμένων.

 Giorgio Agamben, Il numero degli uccisi
7 Ιανουαρίου 2023
Quodlibet


Friday, 17 January 2025

Amnon Raz-Krakotzkin: Η άρνηση της εξορίας και η σιωνιστική συνείδηση

 

Στο Ισραήλ, η άρνηση της εξορίας είναι η κεντρική έννοια πίσω από τα μείζονα χαρακτηριστικά της αυτοσυνειδησίας, την αντίληψη της ιστορίας, τη συλλογική μνήμη και την πολιτική. Η έννοια αυτή θα πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο των συνεπαγωγών της, «την επιστροφή στην ιστορία», όπως ισχυρίζεται το «σιωνιστικό εγχείρημα». Αυτές οι δύο έννοιες δεν είναι ταυτόσημες αλλά συνδυάζονται και αλληλοσυμπληρώνονται στον προσδιορισμό της αυτοαντίληψης του Σιωνισμού και του Κράτους του Ισραήλ.

Η άρνηση της εξορίας δεν είναι η άρνηση των διαφορετικών μορφών εβραϊκής ύπαρξης κατά τη διάρκεια της ιστορίας, αλλά η άρνηση της ιστορικότητάς τους. Προέρχεται από την επιθυμία να οριστεί η συλλογικότητα των Εβραίων ως εθνική συλλογικότητα με τη νεωτερική έννοια του όρου, να παρουσιαστεί η εβραϊκή ιστορία ως εθνική ιστορία και να γραφτεί η εθνική ιστορία των Εβραίων. Οι Εβραίοι προφανώς δεν έχουν μια κοινή ιστορία — ακόμα κι αν μοιράζονταν πολλά κοινά πράγματα: θα μπορούσε να λεχθεί ότι αποτελούν μια «φαντασιακή κοινότητα». Ωστόσο, αυτή η κοινότητα διαμορφώθηκε βασισμένη σε έναν νόμο: όχι στη βάση μιας κοινής ιστορίας, αλλά –αντίθετα– στη βάση μιας άρνησης της ιστορίας.

Για να γραφτεί η ιστορία των Εβραίων ως εθνική ιστορία, ως ιστορία των νικητών, έπρεπε αυτοί να απομονωθούν από το πλαίσιο στο οποίο ζούσαν — με άλλα λόγια, από τις γλώσσες, τα πολιτισμικά συστήματα και τις πολιτισμικές αναπαραστάσεις που επέτρεψαν την εξεργασία της ζωής τους: όλα αυτά συρρικνώθηκαν σε ένα ασήμαντο κέλυφος. Αυτό που ορίστηκε ως ιστορικοποίηση των Εβραίων ήταν στην πραγματικότητα η αποϊστορικοποίησή τους, μια διαδικασία εξάλειψης του πλαισίου, η οποία πηγάζει κατευθείαν από την υιοθέτηση της αντισημιτικής αντίληψης για τον ανέστιο και ανερμάτιστο Εβραίο.

Η άρνηση της ιστορίας εφαρμόστηκε στην ιστορία όλων των Εβραίων, τόσο στην ιστορία τους στην Ευρώπη όσο και στον ισλαμικό κόσμο αλλά οι συνέπειες για τους Εβραίους από τις μουσουλμανικές χώρες ήταν πολύ πιο σοβαρές, επειδή ο σιωνιστικός λόγος, ορίζοντας τον εαυτό του ως ευρωπαϊκό, πήρε μια ξεκάθαρα οριενταλιστική χροιά. Ο μετασχηματισμός της εβραϊκής συνείδησης, που συνεπάγεται η άρνηση της εξορίας, προσαρμόζει τις εβραϊκές έννοιες στη νεωτερική έννοια της ιστορίας μέσα από μια ρητή ταύτιση με τη Δύση και μια αντίθεση με την Ανατολή.

Παραδόξως, όταν ένας Εβραίος έφευγε από την Ευρώπη για να εγκατασταθεί στην Ανατολή, αυτό εξέφραζε τη μεταμόρφωσή του και το γεγονός ότι ανήκε στη Δύση. Ο Σιωνισμός υιοθέτησε αρχές που επέτρεψαν στην ευρωπαϊκή κουλτούρα να αυτοπροσδιοριστεί διατηρώντας μια απόσταση μεταξύ του εαυτού της και των Εβραίων. Γενικά, όλες οι όψεις της έννοιας της άρνησης της εξορίας συνιστούν την άρνηση οτιδήποτε θεωρείται ανατολίτικο στον Εβραίο. Αν οι Εβραίοι της Ανατολής δεν συμπεριλήφθηκαν ούτε στη σιωνιστική προοπτική ούτε στον ορισμό του εβραϊκού λαού, αυτό οφείλεται στο ότι η σιωνιστική ιδεολογία γεννήθηκε στην Ευρώπη και ο στόχος της ήταν ο απο-ανατολικοποίηση των Εβραίων.

Η έννοια του Οριενταλισμού (όπως την εισήγαγε ο Edward Saïd: η Ανατολή μέσα από την οπτική της Δύσης) είναι θεμελιώδης για την κατανόηση τόσο του Σιωνισμού όσο και της δυναμικής που εναπόκειται στη σύνδεση των εννοιών της εξορίας και του δι-εθνισμού. Δεδομένου ότι η ισραηλινή εθνική συνείδηση ​​βασίζεται σε έναν συνδυασμό θεολογίας και οριενταλισμού, η κριτική της πηγάζει από την αναζήτηση μιας εναλλακτικής λύσης απέναντι σε αυτές τις δύο διαστάσεις. Η έννοια του δι-εθνισμού, δηλαδή της προσδοκίας να δημιουργηθεί ένας δεσμός ανάμεσα σε Εβραίους και Άραβες, έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τα θεμέλια μιας συνείδησης που τους παρουσιάζει ως τις δύο πλευρές μιας αντίφασης.

Ο Amnon Raz-Krakotzkin είναι ιστορικός και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Ben-Gurion του Negev.

Απόσπασμα από την έκδοση: Amnon Raz-Krakotzkin, Exil et souveraineté. Judaïsme, sionisme et pensée binationale, La fabrique, Παρίσι, 2007.

Mετάφραση Δημήτρης Κοσμίδης
Αναδημοσίευση από https://jacobin.gr/